هپاتیت به معنای التهاب کبد است، عضوی حیاتی که وظایف مهمی مانند پردازش مواد مغذی، فیلتر کردن سموم و تولید صفرا برای هضم غذا را بر عهده دارد. هپاتیت می‌تواند ناشی از عفونت‌ها (معمولاً ویروسی)، بیماری‌های خودایمنی، مصرف الکل، برخی داروها یا سموم باشد. این بیماری می‌تواند از حاد (کوتاه‌مدت) تا مزمن (بلندمدت) متغیر باشد و شدت آن از خفیف تا تهدیدکننده زندگی متفاوت است.
انواع هپاتیت
1. هپاتیت ویروسی (شایع‌ترین علت):
الف. هپاتیت A (HAV):
- انتقال: از طریق مدفوع-دهانی (مصرف غذا یا آب آلوده، یا تماس نزدیک با فرد آلوده).
- علائم: خستگی، حالت تهوع، درد شکم، زردی (زرد شدن پوست و چشم‌ها)، ادرار تیره، تب.
- پیش‌آگهی: حاد و خودمحدودشونده؛ به بیماری مزمن تبدیل نمی‌شود.
- پیشگیری: واکسن هپاتیت A، رعایت بهداشت و ایمنی در مصرف غذا.
ب. هپاتیت B (HBV):
- انتقال: از طریق خون، تماس جنسی، یا از مادر به کودک در هنگام تولد.
- علائم: مشابه HAV، اما ممکن است به عفونت مزمن منجر شود که باعث آسیب کبد، سیروز یا سرطان کبد می‌شود.
- پیش‌آگهی: در برخی موارد حاد است، اما می‌تواند مزمن شود (به‌ویژه در صورت ابتلا در هنگام تولد یا کودکی).
- پیشگیری: واکسن هپاتیت B، روابط جنسی ایمن، و پرهیز از استفاده مشترک از سوزن‌ها.
ج. هپاتیت C (HCV):
- انتقال: از طریق تماس خون با خون (مانند استفاده مشترک از سوزن، روش‌های پزشکی غیربهداشتی، یا انتقال خون قبل از سال 1992).
- علائم: اغلب در مراحل اولیه بدون علامت است؛ عفونت مزمن می‌تواند به سیروز یا سرطان کبد منجر شود.
- پیش‌آگهی: در بیشتر موارد مزمن است، اما با داروهای ضدویروسی قابل درمان است.
- پیشگیری: واکسن ندارد؛ اجتناب از رفتارهای پرخطر مانند استفاده مشترک از سوزن.
د. هپاتیت D (HDV):
- انتقال: از طریق تماس خون با خون؛ فقط در افرادی رخ می‌دهد که قبلاً به HBV مبتلا شده‌اند.
- علائم: مشابه HBV اما شدیدتر؛ آسیب کبد را تسریع می‌کند.
- پیش‌آگهی: می‌تواند به بیماری مزمن کبدی منجر شود.
- پیشگیری: واکسن HBV به‌طور غیرمستقیم از HDV پیشگیری می‌کند.
ه. هپاتیت E (HEV):
- انتقال: از طریق مدفوع-دهانی (آب یا غذای آلوده).
- علائم: مشابه HAV؛ در زنان باردار شدیدتر است.
- پیش‌آگهی: در بیشتر موارد حاد و خودمحدودشونده است؛ به‌ندرت مزمن می‌شود.
- پیشگیری: مصرف آب آشامیدنی سالم و رعایت بهداشت؛ واکسن HEV در برخی کشورها موجود است.
2. هپاتیت غیر ویروسی:
الف. هپاتیت الکلی:
- علت: مصرف بیش از حد الکل.
- علائم: زردی، حالت تهوع، درد شکم، کاهش وزن، تب.
- درمان: قطع مصرف الکل، حمایت تغذیه‌ای، و در موارد شدید، کورتیکواستروئیدها.
ب. هپاتیت خودایمنی:
- علت: حمله سیستم ایمنی به سلول‌های کبدی.
- علائم: خستگی، زردی، درد مفاصل، ناراحتی شکمی.
- درمان: داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند کورتیکواستروئیدها یا آزاتیوپرین.
ج. هپاتیت دارویی:
- علت: برخی داروها (مانند مصرف بیش از حد استامینوفن، آنتی‌بیوتیک‌ها یا استاتین‌ها).
- درمان: قطع داروی مسبب؛ در موارد شدید، ممکن است پیوند کبد لازم باشد.
د. هپاتیت سمی:
- علت: تماس با سموم (مانند مواد شیمیایی صنعتی یا قارچ‌های سمی).
- درمان: حذف تماس با سم؛ مراقبت حمایتی.
علائم عمومی هپاتیت
علائم هپاتیت بسته به علت و حاد یا مزمن بودن بیماری متفاوت است. علائم رایج عبارتند از:
- خستگی.
- زردی (زرد شدن پوست و چشم‌ها).
- ادرار تیره.
- مدفوع روشن.
- درد یا ناراحتی شکمی (به‌ویژه در سمت راست بالای شکم).
- حالت تهوع و استفراغ.
- کاهش اشتها.
- تب.
- درد مفاصل (در هپاتیت خودایمنی شایع‌تر است).
در هپاتیت مزمن، علائم ممکن است خفیف یا غایب باشند تا زمانی که آسیب قابل توجهی به کبد وارد شود، که می‌تواند منجر به عوارضی مانند سیروز یا نارسایی کبد شود.
تشخیص هپاتیت
برای تشخیص هپاتیت، پزشکان از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:
1. سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی:
- پرسش درباره علائم و عوامل خطر (مانند مصرف الکل، استفاده از داروها، سفر یا سابقه جنسی).
- بررسی علائم زردی، بزرگ شدن کبد یا حساسیت شکمی.
2. آزمایش‌های خونی:
- آزمایش عملکرد کبد (LFTs): اندازه‌گیری آنزیم‌ها (ALT، AST) و سطح بیلی‌روبین برای ارزیابی سلامت کبد.
- مارکرهای ویروسی: شناسایی ویروس‌های خاص هپاتیت (مانند HAV IgM، HBsAg، HCV RNA).
- آزمایش آنتی‌بادی: بررسی پاسخ ایمنی به ویروس‌ها یا هپاتیت خودایمنی.
3. مطالعات تصویربرداری:
- سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی برای ارزیابی اندازه، ساختار و آسیب کبد.
4. بیوپسی کبد:
- نمونه کوچکی از بافت کبد برای ارزیابی التهاب، فیبروز یا سیروز گرفته می‌شود.
درمان هپاتیت
درمان به نوع و علت هپاتیت بستگی دارد:
1. هپاتیت ویروسی:
- هپاتیت A و E: درمان خاصی ندارد؛ مراقبت حمایتی (هیدراتاسیون، استراحت و تغذیه).
- هپاتیت B: داروهای ضدویروسی (مانند تنوفوویر، انتکاویر) برای جلوگیری از آسیب کبد در موارد مزمن.
- هپاتیت C: داروهای ضدویروسی مستقیم (DAAs) مانند سوفوسبوویر یا لدیپاسویر که بیشتر موارد را درمان می‌کنند.
- هپاتیت D: درمان خاصی ندارد؛ مدیریت عفونت HBV کلیدی است.
2. هپاتیت غیر ویروسی:
- هپاتیت الکلی: قطع مصرف الکل، درمان تغذیه‌ای و کورتیکواستروئیدها در موارد شدید.
- هپاتیت خودایمنی: داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند کورتیکواستروئیدها یا آزاتیوپرین.
- هپاتیت دارویی یا سمی: قطع دارو/سم مسبب و ارائه مراقبت حمایتی.
3. پیوند کبد:
- در موارد آسیب شدید کبد یا نارسایی کبد، ممکن است پیوند کبد ضروری باشد.
عوارض هپاتیت
در صورت عدم درمان، هپاتیت می‌تواند منجر به:
- سیروز: ایجاد بافت اسکار در کبد که عملکرد آن را مختل می‌کند.
- نارسایی کبد: از دست دادن توانایی عملکرد کبد.
- سرطان کبد: عفونت‌های مزمن HBV و HCV خطر را افزایش می‌دهند.
- فشار خون پورتال: افزایش فشار در وریدهای تأمین‌کننده کبد.
- انسفالوپاتی کبدی: اختلال عملکرد مغز به دلیل نارسایی کبد.
پیشگیری
1. واکسیناسیون:
- واکسن‌های هپاتیت A و B به‌طور گسترده در دسترس و مؤثر هستند.
2. رعایت ایمنی:
- پرهیز از استفاده مشترک از سوزن، تیغ یا مسواک.
- استفاده از کاندوم برای روابط جنسی ایمن.
- اطمینان از غربالگری خون‌های اهدایی.
3. بهداشت:
- شستن کامل دست‌ها، به‌ویژه قبل از غذا خوردن و بعد از استفاده از سرویس بهداشتی.
- نوشیدن آب سالم و تمیز.
4. محدود کردن مصرف الکل:
- اجتناب از نوشیدن بیش از حد برای پیشگیری از هپاتیت الکلی.
5. آگاهی از داروها:
- استفاده از داروها طبق دستور پزشک و پرهیز از خوددرمانی با داروهای آسیب‌رسان به کبد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائمی مانند زردی، خستگی یا درد شکمی دارید، فوراً با یک پزشک مشورت کنید. تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کرده و نتایج بهتری را به همراه داشته باشد.
۵
از ۵
۱ مشارکت کننده
